- Piše: Lazar Porobić

Rješavanje najtežeg zadatka koji je čovječanstvo ikada postavilo pred sebe odgonetnuto je 12. aprila 1961. godine. Drevni san vinuti se do zvijezda ostvario je Ikar iz Smolenska, Jurij Gagarin. U kazahstanskim bespućima na kosmodromu Bajkonur obučen u jarkonarandžasti zaštitni skafander s hermetičkom kacigom ukrašenom velikim slovima „SSSR” ukrcao se u letjelicu „Vostok“ i izgovorio sudbonosno – „Poehali”! (rus. „idemo”). Uslijedio je orbitalni let na visini od 300 km kada je za sat i 48 minuta opkružio Zemlju i tako ušao u istoriju kao prvi čovjek koji je letio u svemir!

„Nebo! Sovjetski čovjek te je osvojio!“ prolamalo se tada iz miliona grla širom država Istočnog bloka. Bila je to kruna velike sovjetske dominacije nakon Sputnjika i Lajke, na početku svemirske trke koja se odvijala tokom Hladnog rata. Ovaj grandiozni podvig, nešto što do tada niko nije uspio da uradi pošlo je za rukom 27-godišnjem pilotu i kosmonautu rođenom u Gžatu, današnjem Gagarinu u Smolenskoj oblasti. Sin radnika kolhoza od malih nogu je maštao o svemiru i planetama, ali ga je zadesilo teško djetinjstvo obilježeno njemačkom okupacijom tokom Drugog svjetskog rata. Kad su ratne strahote minule, školovanje je nastavio u Ljuberci pokraj Moskve gdje je izučio zanat za livca (1951) a potom je upisao tehničku školu u Saratovu. Tu, pored Volge, upoznao se sa djelima o raketnim motorima i međuplanetarnim putovanjima koja je potpisivao Konstantin Eduardovič Ciolkovski (1857–1935), fizičar i pionir nauke o istraživanju svemira. Ovaj vizionar leta u kosmos okrenuo je Gagarinov svijet naglavačke. Ubrzo će se učlaniti u lokalni aero-klub i naučiti da leti u avionu „Jak-18”. Poštovalac slavnih vojnih pilota iz Velikog otadžbinskog rata kao što su bili Pokriškin, Kožedub i Maresjev, i sam Gagarin je želio da postane pilot lovačkih aviona. Zbog toga je upisao Vojnu vazduhoplovnu školu u Orenburgu (1955) gdje je položio vojnu zakletvu na vjernost narodu, Komunističkoj partiji i domovini, a sve je sa portreta škiljavim očima posmatrao veliki Lenjin. Na kapiji Evrope i Azije, iznad tokova Urala postaće pilot aviona „MiG-15” (1957). Kao član Komsomola išao je tamo gdje je najteže pa je služio dvije godine u borbenom vazduhoplovnom puku Sjeverne flote na predstraži sjevernih granica. Nakon rigoroznih medicinskih i psiholoških pregleda, kada je utvrđeno da za njega stratosfera nije barijera, Gagarin je konačno, te 1960. godine, postao kosmonaut! Prošao je izuzetno zahtjevnu obuku koja je uključivala teorijsko znanje (proučavanje raketne i svemirske tehnike, konstrukciju letjelice, astronomiju, geofiziku...) i fizičku spremu (letovi u uslovima nulte gravitacije, treninzi u maketi kabine svemirske letjelice, u zvučno izolovanim i toplotnim komorama, na centrifugi i vibrirajućem postolju, specijalni časovi fiskulture, plivanje i ronjenje, skokovi s padobranom...).

Pod rukovodstvom glavnog konstruktora svemirske letjelice i oca leta u kosmos, čudesnog genija zvanog Sergej Pavlovič Koroljov (1907–1966) sve je bilo spremno za srijedu, 12. april 1961, mitski dan kada je čovječanstvo prvi put izašlo iz svoje kolijevke! Kazaljke na satu su pokazivale 9 sati i 7 minuta po moskovskom vremenu. Čuo se najprije zvižduk, a potom sve veća buka kada se trup džinovske letjelice zatresao i odvojio od uređaja za lansiranje. Počela je borba rakete sa silom gravitacije. No, 20 miliona konjskih snaga kojima je raspolagalo šest motora rakete-nosača ubrzo je „Vostok” odvelo u orbitu – široku svemirsku magistralu. A odozgo Gagarin je vidio sve. Dok se u kabini čula pjesma – „Talasi Amura”, „Vostok” je jurio preko domovine, donedavno osiromašene i zaostale a sada moćne industrijske i kolektivne sile. Daleka i draga planeta Zemlja bila je okružena oreolom nježnoplave boje, a na prozorima letjelice reflektovao se dijamantski sjaj blistavih, hladnih zvijezda. Prelazak zapadne hemisfere bio je prekriven sjenkom i mrakom da bi neposredno iznad Rta Horn sinulo jarko Sunce. Pri brzini od 28.000 kilometara na sat približio se afričkom kontinentu kada se nakon velike neizvjesnosti uključio kočioni motor. U završnoj, najtežoj fazi leta, kroz ulazak u guste slojeve atmosfere pojavio se zastrašujući grimizni sjaj vatre koja je plamsala oko kapsule koja se tumbala i prevrtala ali se, na svu sreću, situacija stabilizovala. Gagarin je iskočio padobranom na visini od 7 kilometara i u 10.55 sati, nakon što je obletio oko Zemlje, bezbjedno se prizemljio nedaleko od Engeljsa, grada u Saratovskoj oblasti. Munjevitom brzinom putem radio-prijemnika odjeknulo je – „Govorit Moskva”! a onda je spiker saopštio radosnu vijest. Neopisivo slavlje u „najljepšoj socijalističkoj domovini“ moglo je da počne.

„Put do zvijezda! Imao sam veliku sreću da budem prvi čovjek u širokom prostranstvu svemira, da obavim let o kome su ljudi još odavno maštali“, skromno je zapisao na kraju svoje autobiografije Jurij Aleksejevič Gagarin (1934–1969), heroj Sovjetskog Saveza i nosilac Ordena Lenjina, ali prije svega heroj kosmosa. I danas kada je od tog poduhvata minulo 60 godina, Gagarinov let ostaje nešto nesvakidašnje, pred kojim sve postignuto blijedi. „Vaš podvig će vječno živjeti“, reći će mu u direktnom telefonskom razgovoru prvi sekretar KPSS Nikita Sergejevič Hruščov neposredno nakon slijetanja.

---